Opisywany przypadek dotyczy malarni wagonów kolejowych należącej do dużych zakładów chemicznych w Polsce. Celem tego artykułu jest przedstawienie metody wykonywania oceny zagrożenia wybuchem malarni wagonów kolejowych.

Po opublikowaniu artykułu dr. inż. Andrzeja Barczyńskiego „Klasyfikacja stref zagrożonych wybuchem w sieci gazowej” w „Magazynie Ex” nr 4/2011 nadszedł do Redakcji list od Czytelnika, który zamieszczamy wraz z odpowiedzią Autora.

Z przestrzeniami zagrożonymi wybuchem mamy do czynienia w wielu rodzajach zakładów przemysłowych i laboratoriów, w których występują gazy palne i/lub pary cieczy palnych, bądź palne pyły. W celu umożliwienia produkcji i pracy należy zapewnić odpowiednie warunki bezpieczeństwa. Jest to związane z zagrożeniem wybuchowym, jak i toksycznym (wiele substancji mogących spowodować zagrożenie wybuchem jest trujących dla ludzi w znacznie niższych stężeniach), stąd też konieczność zastosowania wentylacji pomieszczeń zamkniętych, która ma za zadanie zmniejszenie zagrożenia. Od jej parametrów zależy kategoria i zasięg stref zagrożonych wybuchem. Celem wentylacji jest obniżenie kategorii strefy wybuchowej oraz zmniejszenie jej zasięgu do najmniejszych wymiarów, ewentualnie całkowite jej wyeliminowanie.

Na podstawie przepisów prawa pracodawca zobowiązany jest do podjęcia odpowiednich działań organizacyjnych i technicznych zapobiegających powstawaniu atmosfer wybuchowych, występowaniu efektywnych źródeł zapłonu lub zmniejszających skutki wybuchu. Działania te powinny być poprzedzone analizą i oceną ryzyka wybuchowego. Dotychczas brak było odpowiednich metod i narzędzi ułatwiających pracodawcy to trudne zadanie. W Katedrze Inżynierii Bezpieczeństwa Pracy Politechniki Łódzkiej opracowano metodykę półilościowej oceny ryzyka wybuchowego i program komputerowy o nazwie ExAWZ .

Właściwe przygotowanie DZPW może i powinno być elementem wspierającym zarządzanie zadaniami inwestycyjnymi i eksploatacyjnymi w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przeciwwybuchowego. Należy przyjąć, że w tym celu wprowadzono dyrektywę ATEX USERS [2] i w taki sposób powinien być on traktowany, przygotowany i wprowadzony do praktyki eksploatacyjnej w zakładzie, w którym występują substancje mogące powodować zagrożenie wybuchowe.

Dziedziną, opartą na metodach numerycznych, która najmocniej wpisuje się w zagadnienia związane z bezpieczeństwem przeciwwybuchowym, jest obliczeniowa mechanika płynów (CFD). Rozwiązywanie problemów związanych z dynamiką płynów łączy się tu m.in. z kwestią wymiany ciepła, zmiany stanu skupienia oraz zagadnieniem reakcji chemicznych. Zastosowanie metod obliczeniowych w procesie projektowania oraz później na etapie eksploatacji urządzeń lub instalacji pozwala projektantom oraz użytkownikom na prowadzenie analiz potencjalnych zagrożeń.

Klasyfikacja obszaru to badanie służące analizie i klasyfikacji przestrzeni, w której mogą występować atmosfery wybuchowe. Normy międzynarodowe, według których dokonuje się klasyfikacji stref, to: IEC 60079-10-1 dla atmosfer składających się z palnych gazów i par oraz IEC 60079-10-2 dla atmosfer zawierających pył palny. Poniższy artykuł ma na celu wskazanie trudności, jakie należy wziąć pod uwagę podczas przeprowadzania takiej klasyfikacji z wykorzystaniem normy IEC 60079-10-1.

Artykuł ten nie ma traktować jedynie o formalnym wypełnieniu regulacji prawnych, ale odnosić je do stosowanych praktyk w bardzo zróżnicowanych sektorach polskiego przemysłu i uwzględniać dotychczasowe doświadczenia w tej dziedzinie. Zasadniczym celem jest wyodrębnienie i usystematyzowanie zasad identyfikacji, oceny i minimalizacji zagrożeń wynikających z możliwości wystąpienia atmosfer wybuchowych w przestrzeniach technologicznych.